Antwoord op de feiten en fabels

In de vorige rubriek hebben we u een aantal feiten en fabels voorgelegd. Wat was een feit en wat was een fabel? Hier en daar laaide een leuke discussie op. Fabels en feiten kunnen makkelijk tot een ‘welles-nietes-spelletje’ leiden. Wij gaan uit van wetenschappelijk onderzoek, echter, zo ‘zwart-wit’ is het niet. Er is een groot ‘grijs’ gebied dat gebaseerd is op uw eigen ervaring. Daarmee wordt een fabel nog geen feit, maar is het wel úw waarheid. We proberen in de komende rubrieken de feiten en fabels te ontwarren.

Fabel: ‘s avonds na acht uur moet je niet meer eten want dan word je dik.
Het gaat om de energiebalans, niet om de tijd. Gedurende de dag verbruikt het lichaam een bepaalde hoeveelheid energie (kcal). Wordt er meer gegeten, dan wordt dát als vet opgeslagen.

Fabel: van chocolade krijg je puistjes.
Er bestaat geen voedingsmiddel dat specifiek puistjes veroorzaakt. Bij veel mensen ligt de aanwezigheid van puistjes toch vooral aan de hormoonhuishouding.

Fabel: een kiwi bevat meer vitamine C dan een sinaasappel.
Een kiwi bevat per 100 gram meer vitamine C dan 100 gram sinaasappel. Maar we eten geen 100 gram, maar een stuk fruit. De sinaasappel is zwaarder dan de kiwi, en bevat meer vitamine C.

Fabel: zeezout is gezonder dan keukenzout.
Zeezout bevat een kleine hoeveelheid magnesium en calcium. De hoeveelheid is echter zo gering, dat het geen bijdrage levert aan de gezondheid. In zeezout zit echter nauwelijks jodium, een spoorelement dat belangrijk is voor de productie van schildklierhormonen. Aan keukenzout is jodium toegevoegd en heeft, om die reden, wél de voorkeur. Gebruik zout echter altijd met mate!

Fabel: een stuiver lost op in Coca-Cola.
Het koper in de munt zou door het zuur in de cola worden aangetast en oplossen. In de eerste plaats zit er geen koper in de euro-stuivers omdat de prijs van koper te duur is, maar ook een ‘ouderwetse’ stuiver lost niet op in cola. Coca Cola heeft vele mythes: zo bevatte Coca-Cola vroeger cocaïne (waar) en is het een zeer betrouwbaar middel tegen zwangerschap (niet waar).

Fabel: groene thee is gezonder dan zwarte thee.
Bij groene thee zijn de blaadjes van de theestruik niet gefermenteerd (dit is een speciaal verwerkingsproces). Dit geeft groene thee een zachtere smaak dan de gewone zwarte thee. Groene thee bevat bovendien veel flavonoïden (= antioxidant): een stof die bescherming biedt tegen hart- en vaatziekten en kanker. Zwarte thee bevat veel minder van deze stoffen. Groene thee drinken is dus geen verkeerde gewoonte. Maar groene thee is lang niet de enige leverancier van antioxidanten. U vindt deze nuttige stoffen o.a. ook in groente en fruit.

Fabel: zoete drop is minder schadelijk dan zoute drop.
Alle soorten drop bevatten zout en een extract uit de zoethoutwortel (glycyrrhizine). Dit stofje zorgt ervoor dat u meer vocht vasthoudt waardoor de bloeddruk de bloeddruk stijgt.

Fabel: koffie mag je niet meetellen bij het drinkvocht. Koffie kan de blaas prikkelen waardoor u redelijk snel na het koffiedrinken naar toilet moet. Misschien dat men daarom denkt dat koffie vocht afdrijvend is.

Fabel: grapefruitsap en citroensap breken lichaamsvet af. Nee, grapefruitsap en citroensap breken geen lichaamsvet af. Het zou een snelle en zeer goedkope manier van afvallen zijn. Misschien is het dan ook de wens van veel mensen: maar liefst 58% is er van overtuigd!

Feit: (medisch gezien) liever dikke billen dan een dikke buik. Over smaak valt niet te twisten, maar een grote buikomvang is niet gezond. We maken daarbij een onderscheid tussen onderhuids vet dat tussen de huid en het buikvlies zit en het vet dat zich tussen buikvlies en wervelkolom, rondom de organen, bevindt (visceraal vet). Dit visceraal vet is een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van diabetes type 2 en voor hart- en vaatziekten.

Feit: plantaardig vet is niet altijd de beste keuze. Hoewel plantaardig vet over het algemeen onverzadigd is, en dus gunstig voor de cholesterolwaarden,  zijn er uitzonderingen: cacao vet, palmolie en gehard plantaardig vet. Kokosvet hoorde ook in dat rijtje, maar de discussie rondom kokosvet is in volle gang omdat het effect van kokosvet niet ongunstig blijkt te zijn.

Fabel: een bruin ei is gezonder dan een wit ei. De kleur van de dooier of de schil maakt geen verschil. De kleur van de dooier is afhankelijk van het voer. De kleur van de schil heeft te maken met het ras van de kip.

Fabel: zware botten verklaren soms overgewicht.  Het gewicht van botten verschilt niet veel tussen mensen. Zware botten is vaak een synoniem voor ‘breedgeschouderd’ en dat is te danken aan de spieromvang.

Fabel: hoe donkerder het brood hoe meer vezels.  54% van de Nederlanders denkt dat dit een feit is. Helaas, gebrande mout wordt vaak als kleurstof toegevoegd aan brood om het een ‘gezonder’ kleurtje te geven. Broden hebben tegenwoordig allerlei fantasienamen, maar de kleur van het brood zegt niets over de hoeveelheid vezels. Van volkorenbrood staat wettelijk de hoeveelheid vezels vast. Dat is een feit!

Fabel: de ‘beweegnorm’ bij overgewicht ligt op 30 minuten per dag. Deze 30 minuten is gericht op het onderhouden van de gezondheid, bij overgewicht ligt de norm op 60 minuten per dag.

Fabel: vruchtensap bevat minder calorieën dan frisdrank. Zowel cola als vruchtensap bevat per 150 ml 65 kilocalorieën (= 4 klontjes suiker). Beide bevatten geen vetten en eiwitten. De (fruit)suikers zijn ‘verantwoordelijk’ voor de calorieën.

Feit: een overmaat aan vitamine C kan schadelijk zijn. Het lichaam heeft een bepaalde hoeveelheid vitamine C nodig en zal de rest ‘uitplassen’. Maar dit geeft een grotere belasting van de nieren. De kans op nierstenen wordt verhoogd bij mensen die daar gevoelig voor zijn. Een grote hoeveelheid vitamine C remt de absorptie van koper en verhoogt juist de absorptie van ijzer. Beiden zijn niet gunstig. Een dagelijkse hoeveelheid vanaf 3000 mg vitamine C kan laxerend werken. De maximale veilige dosis die je met je voeding, inclusief supplementen, binnen mag krijgen, is vastgesteld op maximaal 1000 mg per dag. Ter vergelijking: dit zijn ongeveer 34 sinaasappels. Conclusie: een overdosering van vitamine C kan schadelijk zijn, maar die kan je met normale voeding nooit binnen krijgen.

Fabel: pure chocolade is gezond. Pure chocolade is niet gezond, maar wel ietsepietsje gezonder dan melkchocolade. Pure chocolade bevat polyfenolen (uit de cacaoboon) die hart- en vaatziekten zouden kunnen verminderen. Overigens komen polyfenolen ook voor in wijn, olijfolie, bessen, thee, koffie, walnoten en groenten. Polyfenolen zijn antioxidanten. Mogelijk hebben antioxidanten een gunstig effect op de kwaliteit van de vaatwand, zodat die sterker wordt. Hoe het precies is nog niet bekend. Wat we wel weten: hoe donkerder de chocolade, hoe meer cacao en dus hoe meer polyfenolen. Witte chocolade kan je laten staan als het gaat om enig gezondheidseffect. Het bevat geen cacao (dus geen polyfenolen), alleen cacao-vet, suiker en melkpoeder. Chocolade is niet púúr gezond, want het vet is verzadigd en de calorieën zijn talrijk (100 gram = 500 kcal.). Er moet nog veel meer worden onderzocht voordat ‘eet elke dag 10 gram pure chocolade’ van een fabel een feit wordt!

Feit: knoflook helpt om de bloeddruk te verlagen. In knoflook komt het stofje allicine voor dat in staat is in de bloedvatwand te ontspannen en te verwijden. Zo verbetert knoflook de bloeddruk. Dit feit, ‘geboren’ in een laboratorium, is soms lastig in de praktijk te brengen. De hoeveelheid allicine die effect geeft ligt (te) hoog: minimaal 15 teentjes knoflook per dag. En dat is misschien niet al te best voor je naasten en omgeving!

Fabel: je moet twee liter water per dag drinken. Opeens ontstond de hype dat we 2 liter water per dag moesten drinken. Waterflesjes, overal waterflesjes. Een gezonde rage. Maar de 2 liter aanbevolen drinkvocht hoeft niet uit water te bestaan. Tel gewoon alles wat je drinkt op.

Fabel: rauwe groenten zijn gezonder dan gekookte groente. Rauwe groenten vragen om veel kauw werk: hap slik weg is lastig. Van gekookte groente kan je gemakkelijker veel eten. Gekookte groente vaak bevatten per gram meer voedingstoffen dan rauwe groente, omdat ze door het kookproces vocht verliezen. Het lichaam kan gekookte groente beter verteren en de voedingsstoffen makkelijker opnemen.

Fabel: het jojo-effect is onvermijdelijk als je snel gewicht verliest. Allerlei dieetmethoden zijn vaak effectief en gewichtsverlies kan aanzienlijk zijn. Maar als je niets leert over jezelf, je eigen (oude) eetpatroon en je valkuilen, zal geen enkele methode tot een stabiel gewicht leiden.

Tot slot: van het eten van oesters en eieren krijg je meer zin in seks, terwijl cornflakes de zin in seks vermindert. De heer Kellogs hield zich ver van seks en had  geen eigen kinderen. Hij adopteerde wel kinderen en geloofde dat cornflakes de seksuele lusten van zijn kinderen kon remmen. Oesters zijn wél zinnenprikkelend. En de eieren? De gedachtegang is simpel: sperma bestaat uit eiwit, dus als je eiwit eet, krijg je meer sperma. Jammer maar helaas, de redenering klopt niet. ‘Een ei is in potentie een kip en bereikt zijn doel door uit te komen’, zei Aristoteles. En daarmee gaf de filosoof het enige verband tussen potentie en eieren aan.